|
نویسنده : ADMIN
تاریخ : دو شنبه 26 دی 1390 |
|
بعد از مدت ها اولین مصاحبه رسمی بهرام که دانیال صبوری انجام داده به صورت نوشتاری منتشر شد که هفته پیش خبرش رو اعلام کرده بودیم . این مصاحبه جواب سوالای خیلیارو میتونه بده . به هیچ وجه این مصاحبه رو از دست ندید .
سال نود خورشیدی سال پُر باری برای رپ فارس بود. چرا که هیپ هاپ زیرزمینی ایران فرم هدفمندتری را در موازات با جریانات مردم پسند بخود گرفت. این جریان پویای فرهنگی و موسیقائی را هنرمندان متعددی سال ها با تجربه اندوزی ها و نوپردازی های خود طراحی کرده اند. یکی از این هنرمندان بهرام است. او از پیشگامان هیپ هاپ آگاه، از فرهنگسازان و نظریه پرداز هیپ هاپ زیرزمینی ایران است.
موقعیتی استثنائی پیش آمد تا با او بعد از سال ها سکوت گفتگوئی برای سایت بشکن داشته باشم و از آنچه در ذهنیت یک هنرمند زیرزمینی می گذرد جویا شوم.
نصیر مشکوری: بهرام عزیز، سپاسگزارم از اینکه بعد از سال ها سکوت دعوت من و سایت بشکن رو برای یک گفتگوی اختصاصی پذیرفتی.
حرف و سوال زیاده، سال ها در قلب تهران در مرکز جنبش هیپ هاپ ایران، اون هم هیپ هاپ آگاه و زیرزمینی ایران فعال و همیشه تاثیر گذار بودی. اخیراً هم از ایران خارج شدی و تن به مهاجرت سپردی.
سوال اولم رو اینطور شروع می کنم؛ یکی از جذابیت های آلبوم "سکوت" نامش بود! تو و آتور یک آلبومی رو منتشر کرده بودید که پُر از حرف و بقول خودت دلنوشته بود. اما اسمش سکوت بود. این تناقض یک خلائی رو ایجاد کرده بود که فکر برانگیز و توهم ساز هم بود. این سکوت می شد خیلی معنا ها بده که نمی خوام من واردش بشم. می خوام خودت ایده ای که پشت این عنوان خوابیده رو برای ما تشریح کنی.
بهرام: عنوان این مجموعه که توسط آتور به زیبایی انتخاب شده، در ابتدا شکافته می شه. وقتی که شما چند خطی از زنده یاد احمد شاملو رو می شنوین. در انتها هم ما دوباره از صدای ایشون استفاده کردیم و محتوای مجموعه اینجوری مشخص میشه که در این سکوت حقیقت ما نهفته ست.
ما در این مجموعه سعی کردیم که مخاطب، سکوت رو بشنوه! چون فکر می کنم درون سکوت، بیشتر از فریاد حرف هست و بیشتر می تونه مخاطب رو به فکر کردن وادار کنه و این چیزیه که همیشه برای ما اولویت داشته.
البته همونطور که شما هم گفتی خیلی معنا ها در این سکوت نهفته ست که من هم بیش از این واردش نمیشم و بهتره اجازه بدیم که همه برداشت خودشون رو داشته باشن.
نصیر مشکوری: ممنون، ... چند ماه پیش در تاریخ 26 مای 2011 در صفحه خودت در فیس بووک در یکی از مطالبی که گه گاهی شخصاً منتشر می کردی در مورد "فرهنگ هیپ هاپ" جمله ای رو نوشته بودی که می خوام از طریق اون به عمق دیدگاه هات بریم. این جمله این بود:
... وقتی هویت این موسیقی را درک کنیم، میتوانیم آن را به نسل های بعدی هم معرفی کنیم. این باعث خواهد شد که هیپ هاپ در ایران از بین نرود. چون از حالت مُد خارج شده و به سمت اندیشه اش حرکت می کند و اندیشه پایدار است و مد از بین رفتنی.
حالا سوال اینجاست؛ هویت موسیقی هیپ هاپ و اون اندیشه ای که تو بهش اشاره کردی چیست؟
بهرام: بزرگترین هدف من از کارم به ثمر نشوندن جنبش فرهنگی-هنری هیپ هاپ ایران هست و تمام انرژی و تمرکز من در کل زندگیم روی این قضیه معطوف شده و من فکر می کنم برای به ثمر نشوندن این جنبش ما نیاز داریم که به هویتش اهمیت بیشتری بدیم. پس بحث ما فقط موسیقی هیپ هاپ نیست. بحث ما کلیت هیپ هاپ در ایران هست و موسیقی فقط یک المان از اون به شمار میاد.
برای فهمیدن این که هیپ هاپ در ایران چیست باید به عناصر هنریش رجوع کنید. علاوه بر اینکه باید موسیقیش رو گوش کنید، باید گرافیتی هیپ هاپ رو هم ببینید. باید رقص هیپ هاپ رو هم درک کنید. بنابراین من فکر می کنم بهترین راه برای فهم هیپ هاپ ایران فهم المان های هنریش هست. چرا که این عناصر هنری هیپ هاپ هستن که هویتش رو منعکس می کنن و بهترین راه برای فهم این عناصر هنری، درک کردن هنرمندان این جریان هست.
بنابراین شما باید با این هنرمندها آشنا بشین. اون وقت تمام دریافت هاتون رو کنار هم قرار بدین تا بفهمین اون فرهنگی که پشتوانه این سبکهای هنری هست چیه. شما هم متوجه خواهید شد که همه ما داریم یک حرف رو با زبون های متفاوت می زنیم.
جنبش هیپ هاپ ایران هرچند کم سن و ساله اما مسئله کوچیکی نیست. این اتفاق نسل ماست... و برای ماهایی که از سنین کم خودمون رو تو این جنبش شناختیم واقعا جدیه. خوشبختانه تمام عناصر هنری هیپ هاپ در ایران حضور فعال دارن و با شروع دهه نود، درگیری و تعامل این عناصر با هم دیگه بیشتر هم شده و همچنین ما شاهد حضور نسل دوم هیپ هاپ در ایران هستیم. همه اینها حاکی از آینده روشنی هست که در انتظار هیپ هاپ ایرانه.
نصیر مشکوری: یعنی تو معتقدی که این پدیدهای تشکیل دهنده خرده فرهنگ هیپ هاپ که در بالا توضیح دادی و قبلاً بطور پراکنده وجود داشتند اینروزها بنوعی به هم رسیدند و بیانگر یک خرده فرهنگ منسجم در شهرهای ایران هستند؟
بهرام: بله، دقیقا. من کاملا به هم جهت بودن این عناصر هنری معتقدم.
هیپ هاپ ایران دغدغه ها و تعارضات نسل ما رو با نسل های قبلی بیان می کنه. چرا که این جنبش با این عناصر هنری، جسارت این رو به ما داد که سبک تفکرات و رفتارمون رو ابراز کنیم و تفاوت هامون رو فریاد بزنیم و این جهت گیری در بین تمام عناصر هنری هیپ هاپ در ایران مشخص هست. بنابراین اهالی هیپ هاپ در ایران دارن فرهنگ متفاوت زندگی خودشون رو بیان می کنن. و بچه های نسل ما، اینگونه خودشون رو در هیپ هاپ ایران پیدا می کنن.
اما از نظر تکنیکی هم نقاط مشترک زیادی بین عناصر هنری هیپ هاپ وجود داره. چرا که هیپ هاپ در ابتدا با جمع شدن هنرمندان این عناصر هنری کنار همدیگه شروع شده. این باعث شده که از نظر تکنیکی هم روی همدیگه تاثیر داشته باشن. اتفاقا چندی پیش با "تنها" یکی از بزرگان گرافیتی ایران صحبت می کردم و درباره تشابهات تکنیکی گرافیتی و رپ با هم صحبت می کردیم و ایشون به "استایل" در گرافیتی اشاره کرد که معادلش در موسیقی رپ هم وجود داره. البته این مسائل یه مقداری تخصصی میشه که من دیگه بازش نمی کنم اما در مجموع فکر می کنم با تاثیرگذاری بیشتر این عناصر هنری روی همدیگه، هیپ هاپ ایران منسجم تر و پخته تر خواهد شد.
نصیر مشکوری: تمام صحبت هائی که تا اینجا گفتی بیانگر دیدگاه و تعریف جنبش فرهنگی هست که با عرف جامعه سنتی مذهبی ایران همخوان نیست، چرا که حاوی یک جهانبینی مدرن و شهریه.
حالا این خرد فرهنگ مدرن شهری؛ هیپ هاپ، که تمام شاخه هاش عناصر هنرشهری مدرن هستند چطور در جامعه ای که اینگونه به سنت ها و باورهای کهنه اش چسبیده و سرجاش ایستاده و حتی حاضر نیست یک قدم جلوتر بره؛ می خواد ادامه بقا داشته باشه؟
بهرام: این دقیقا مشکل حال حاضر ایرانه. یعنی یک شکاف بزرگ بین نسل جدید و قدیم. اما به نظر من این مشکل برای نسل سنتی و قاب شده ایرانه نه برای نسل یاغی و گستاخ ما. جامعه پویای ایران، نسل جوانش هستن. آینده ایران به دست ما رقم خواهد خورد چرا که این ما هستیم که داریم حرکت می کنیم و سر جامون هم اصلا نچسبیدیم. کسایی که سرجاشون چسبیدن باید نگران باشن. هیپ هاپ ایران مانعی سر راهش نمی بینه. الآن ما در مرحله نو آوری در هیپ هاپ هستیم. یعنی این جنبش شکل گرفته و پیشگامانش به فکر ساختن فضاهای هنری جدید هستن.
هر چند برای بعضی ها تلخه ولی باید بگم که هیچ قدرتی نمی تونه جلوی جریان هیپ هاپ ایران رو بگیره. کی می تونه این جریان رو کنترل کنه؟ یه موقعی بود که این جریان در ایران نوپا بود و تازه داشت شکل می گرفت. اون موقع شاید می شد یه جهتی بهش داد. اما الآن دیگه خیلی دیر شده. شما حتما می دونین که موضعی که بر ضد ما گرفته شده، قبلا در مقابل موسیقی راک هم گرفته شده. ولی این هنرمندها هنوز زنده هستند و دارن کارشون رو می کنن.
علاوه بر این ما از نظر فرهنگی هم با این جنبش مشکلی نخواهیم داشت. مدت هاست که بعضی ها به این مسئله اعتقاد دارن که این جریان از نظر فرهنگی با جامعه ایران سنخیتی نداره چون یک مقوله وارداتی محسوب میشه و اونها فکر میکنن که ما فقط از هیپ هاپ آمریکایی تقلید کورکورانه می کنیم. ولی الآن هیپ هاپ در کل دنیا هست. در اروپا فرانسه و آلمان مهد هیپ هاپ هستن. لهستان، دانمارک، سوئد و ...
در آسیا اعراب ، ترکیه، روسیه و ... و در شرق دور کره و ژاپن. چرا ایران نداشته باشه؟
این مسئله نشون میده که هیپ هاپ خودش رو با شرایط فرهنگی جامعه می سازه هر چند که ایده ش وارداتی باشه. همون اتفاقی که در طول این ده سال در ایران افتاد.
بنابراین بقا یا از بین رفتن این جنبش فقط در دستان خود ماست نه کس دیگه. ما باید نسبت به گذشته بسیار سنجیده تر عمل کنیم. توصیه من این هست که بیشتر به اندیشه این جنبش اهمیت بدیم چون همونطور که گفتم اندیشه ماست که ما رو پایدار نگه می داره و نگاه کردن به این جریان صرفا به صورت یک مُد، مسلما به هیپ هاپ ایران ضربه میزنه.
نصیر مشکوری: حالا می خوام به مقولۀ هنر زیرزمینیبپردازیم. موضوعی که خیلی دستمالی شده و هر کسی که مجوز نداره و یا بهش مجوز ندادند و یا فکر می کنه توجه بیشتری رو می تونه جلب کنه، خودش و موسیقیش رو زیرزمینی خطاب کرده.
سوال اینجاست؛ چگونه می توان یک حرکت و یا موسیقی بواقع زیرزمینی رو از میان این همه آواهای متنوع با هر گرایشی تشخیص داد؟
بهرام: مجاز یا غیر مجاز بودن یک اثر هنری معیار صحیحی برای مرزبندی ما نیست. زیرزمینی درواقع یک گرایش هنریه که با صفاتی مشخص میشه. هنرزیرزمینی انقلابی، خودجوش و غیرمتعارفه. هنرزیرزمینی هنجارشکنه. هنرزیرزمینی از کلیشه ها و تابوها دوره و هنرمند زیرزمینی چیزی بیش از عرف جامعه داره که بهشون ارائه کنه و به همین دلیل هست که زیرزمینی ها باعث تزریق جریانهای هنری یا فرهنگی نو در جامعه میشن و قالب های هنری جدیدی رو خلق می کنن. نکته دیگه راجع به زیرزمینی ها، ریسک پذیر بودنشون هست. چون بیش از اینکه به مقبولیت عمومی فکر کنن به خلاقیت فکر می کنن. بنابراین هنرمند زیرزمینی میگه "هنر برای هنره".
اینها صفاتی هستن که در یک اثر زیرزمینی میشه بهشون رسید و در نتیجه هنرمندی که غیرمتعارف کار می کنه و با عرف جامعه کاری نداره، نمیشه ازش استفاده تجاری کرد. بنابراین میشه هنرمند مستقل یا زیرزمینی.
اما در مقابل همیشه هنرمندانی هستن که به "هنر برای مردم" اعتقاد دارن. یعنی "مردمی بودن" براشون ارزشه و هدفشون برآورده کردن انتظارات مردمه. پس نه دنبال انقلاب هنری هستن، نه غیر متعارف کار می کنن. چرا که میخوان قشر بیشتری از جامعه رو پوشش بدن. بنابراین از هر جریانی که در جامعه مورد توجه قرار بگیره استفاده می کنن و در واقع در جهت عرف جامعه حرکت می کنن. انگیزه هاشون هم می تونه متفاوت باشه.
مسلما هر دوی این گرایشات برای جامعه ما نیاز هستن. درواقع این دو گرایش فکری در کنار هم معنا پیدا می کنن و کشمکش ها و تعاملات این دو باعث رشد فرهنگی و هنری جامعه میشه. اجازه بدین مثالی بزنم که مفهوم زیرزمینی بودن رو بهتر درک کنیم.
برای مثال همین موسیقی رپ فارسی در ابتدای امر یک حرکت زیرزمینی به شمار میاد. حدودا سال 79، 80 ایده این موسیقی از خارج از ایران به بچه های هم سن و سال من وارد شد و اونها شروع کردن به کار کردن. در اوایل همه این موسیقی رو مسخره می کردن. مثلا می گفتن شما دارین روزنامه می خونین. دارین حرف می زنین. این موسیقی نیست و از این قبیل. چون که این یه جریان کاملا جدید بود و فرهنگ و فضای هنری جدیدی رو معرفی می کرد. درسته که هنرمندانی مثل حسن شماعی زاده و یا سندی و ... کارهایی کرده بودن ولی چون اندیشه زیرزمینی نداشتن نتونستن فرهنگ متفاوتی رو با کارشون معرفی کنن. بنابراین رپ فارسی از سال 80، در یک بازه زمانی چهار ساله متولد شد و مخاطب خاص خودش رو پیدا کرد و کم کم رشد کرد و به جایی رسید که الآن می بینین. شد موسیقی نسل ما و در حدود سال 84 تا 87 به طرز شگفت انگیزی همه گیر شد. هنرمندانش بت شدن و دقیقا از همون زمان بود که جریانات مُدگرا بهش اضافه شدن. چون خیلی مورد توجه قرار می گرفت. بعد از سال 88 تا 90 ما شاهد یک رکود نسبی هستیم. چرا که حرکات زیرزمینی به حداقل رسید و همون حرفهای قبلی با همون شکل و قالب همیشگی تکرار می شدن. تا اینکه با شروع دهه نود دوباره نوآوری ها آغاز شده و نسل جدید این موسیقی هم وارد کار شدن.
نصیر مشکوری: توضیحاتت بسیار جامع و آموزنده هستند، متشکرم.
خُب حالا من می خوام به پدیدۀ اعتراض در موسیقی هیپ هاپ بپردازیم و نظر تو رو بپرسم. مفهوم اعتراض برداشت های مختلفی رو داره. اغلب با اعتراض سیاسی قاطی می کنند. البته اعتراض سیاسی بخش و جریانی از اون می تونه باشه اما تعریف کامل اون نیست. در 26 ماه می سال 2011 میلادی در مقاله ای که در صفحۀ رسمی خودت در فیس بووک به نام "اعتراض هیپ هاپ" منتشر کردی و به نکات جالبی اشاره کرده بودی.
خیلی دلم می خواد بطور خلاصه کل دیدگاهت رو نسبت به اعتراض در موسیقی و فرهنگ هیپ هاپ برای ما توضیح بدی.
بهرام: ببینید اعتراض مفهوم خیلی وسیعی داره و من موافق نیستم که بگیم اعتراض سیاسی. اعتراض واقعی در فرهنگ هیپ هاپ ایران، بیان تعارض هاست. همونطورکه در بالا هم اشاره کردم هیپ هاپ ایران داره تعارضات نسل خودش رو با فرهنگ عرف جامعه بیان می کنه و دنبال تغییره در جامعه ای که خیلی راکد شده. این اعتراض واقعی هیپ هاپه. هدف من از نوشتن اون مقاله هم همین بود که اعتراض رو فقط در معنای سطحی کلمه نبینیم. چون فقط در کلام نیست. در رقص هم هست. در نقاشی هم هست. در تمام گرایشات هنری هست و به شکل های متفاوت. بنابراین این اصلا درست نیست که ما در هر موسیقی ای فقط دنبال کنایات سیاسی بی پرده باشیم که با استناد به اون بگیم موسیقی معترضی رو داریم می شنویم. اینکه شما در یک جامعه مثل ایران، که برای زندگی شخصی آدمها هم استاندارد تعیین کرده، شعری بنویسی که تفاوت فرهنگ زندگی خودت رو با عرف نشون میده، این اوج اعتراضه. اینکه تفاوت تفکرت رو با
موقعیتی استثنائی پیش آمد تا با او بعد از سال ها سکوت گفتگوئی برای سایت بشکن داشته باشم و از آنچه در ذهنیت یک هنرمند زیرزمینی می گذرد جویا شوم.
نصیر مشکوری: بهرام عزیز، سپاسگزارم از اینکه بعد از سال ها سکوت دعوت من و سایت بشکن رو برای یک گفتگوی اختصاصی پذیرفتی.
حرف و سوال زیاده، سال ها در قلب تهران در مرکز جنبش هیپ هاپ ایران، اون هم هیپ هاپ آگاه و زیرزمینی ایران فعال و همیشه تاثیر گذار بودی. اخیراً هم از ایران خارج شدی و تن به مهاجرت سپردی.
سوال اولم رو اینطور شروع می کنم؛ یکی از جذابیت های آلبوم "سکوت" نامش بود! تو و آتور یک آلبومی رو منتشر کرده بودید که پُر از حرف و بقول خودت دلنوشته بود. اما اسمش سکوت بود. این تناقض یک خلائی رو ایجاد کرده بود که فکر برانگیز و توهم ساز هم بود. این سکوت می شد خیلی معنا ها بده که نمی خوام من واردش بشم. می خوام خودت ایده ای که پشت این عنوان خوابیده رو برای ما تشریح کنی.
بهرام: عنوان این مجموعه که توسط آتور به زیبایی انتخاب شده، در ابتدا شکافته می شه. وقتی که شما چند خطی از زنده یاد احمد شاملو رو می شنوین. در انتها هم ما دوباره از صدای ایشون استفاده کردیم و محتوای مجموعه اینجوری مشخص میشه که در این سکوت حقیقت ما نهفته ست.
ما در این مجموعه سعی کردیم که مخاطب، سکوت رو بشنوه! چون فکر می کنم درون سکوت، بیشتر از فریاد حرف هست و بیشتر می تونه مخاطب رو به فکر کردن وادار کنه و این چیزیه که همیشه برای ما اولویت داشته.
البته همونطور که شما هم گفتی خیلی معنا ها در این سکوت نهفته ست که من هم بیش از این واردش نمیشم و بهتره اجازه بدیم که همه برداشت خودشون رو داشته باشن.
نصیر مشکوری: ممنون، ... چند ماه پیش در تاریخ 26 مای 2011 در صفحه خودت در فیس بووک در یکی از مطالبی که گه گاهی شخصاً منتشر می کردی در مورد "فرهنگ هیپ هاپ" جمله ای رو نوشته بودی که می خوام از طریق اون به عمق دیدگاه هات بریم. این جمله این بود:
... وقتی هویت این موسیقی را درک کنیم، میتوانیم آن را به نسل های بعدی هم معرفی کنیم. این باعث خواهد شد که هیپ هاپ در ایران از بین نرود. چون از حالت مُد خارج شده و به سمت اندیشه اش حرکت می کند و اندیشه پایدار است و مد از بین رفتنی.
حالا سوال اینجاست؛ هویت موسیقی هیپ هاپ و اون اندیشه ای که تو بهش اشاره کردی چیست؟
بهرام: بزرگترین هدف من از کارم به ثمر نشوندن جنبش فرهنگی-هنری هیپ هاپ ایران هست و تمام انرژی و تمرکز من در کل زندگیم روی این قضیه معطوف شده و من فکر می کنم برای به ثمر نشوندن این جنبش ما نیاز داریم که به هویتش اهمیت بیشتری بدیم. پس بحث ما فقط موسیقی هیپ هاپ نیست. بحث ما کلیت هیپ هاپ در ایران هست و موسیقی فقط یک المان از اون به شمار میاد.
برای فهمیدن این که هیپ هاپ در ایران چیست باید به عناصر هنریش رجوع کنید. علاوه بر اینکه باید موسیقیش رو گوش کنید، باید گرافیتی هیپ هاپ رو هم ببینید. باید رقص هیپ هاپ رو هم درک کنید. بنابراین من فکر می کنم بهترین راه برای فهم هیپ هاپ ایران فهم المان های هنریش هست. چرا که این عناصر هنری هیپ هاپ هستن که هویتش رو منعکس می کنن و بهترین راه برای فهم این عناصر هنری، درک کردن هنرمندان این جریان هست.
بنابراین شما باید با این هنرمندها آشنا بشین. اون وقت تمام دریافت هاتون رو کنار هم قرار بدین تا بفهمین اون فرهنگی که پشتوانه این سبکهای هنری هست چیه. شما هم متوجه خواهید شد که همه ما داریم یک حرف رو با زبون های متفاوت می زنیم.
جنبش هیپ هاپ ایران هرچند کم سن و ساله اما مسئله کوچیکی نیست. این اتفاق نسل ماست... و برای ماهایی که از سنین کم خودمون رو تو این جنبش شناختیم واقعا جدیه. خوشبختانه تمام عناصر هنری هیپ هاپ در ایران حضور فعال دارن و با شروع دهه نود، درگیری و تعامل این عناصر با هم دیگه بیشتر هم شده و همچنین ما شاهد حضور نسل دوم هیپ هاپ در ایران هستیم. همه اینها حاکی از آینده روشنی هست که در انتظار هیپ هاپ ایرانه.
نصیر مشکوری: یعنی تو معتقدی که این پدیدهای تشکیل دهنده خرده فرهنگ هیپ هاپ که در بالا توضیح دادی و قبلاً بطور پراکنده وجود داشتند اینروزها بنوعی به هم رسیدند و بیانگر یک خرده فرهنگ منسجم در شهرهای ایران هستند؟
بهرام: بله، دقیقا. من کاملا به هم جهت بودن این عناصر هنری معتقدم.
هیپ هاپ ایران دغدغه ها و تعارضات نسل ما رو با نسل های قبلی بیان می کنه. چرا که این جنبش با این عناصر هنری، جسارت این رو به ما داد که سبک تفکرات و رفتارمون رو ابراز کنیم و تفاوت هامون رو فریاد بزنیم و این جهت گیری در بین تمام عناصر هنری هیپ هاپ در ایران مشخص هست. بنابراین اهالی هیپ هاپ در ایران دارن فرهنگ متفاوت زندگی خودشون رو بیان می کنن. و بچه های نسل ما، اینگونه خودشون رو در هیپ هاپ ایران پیدا می کنن.
اما از نظر تکنیکی هم نقاط مشترک زیادی بین عناصر هنری هیپ هاپ وجود داره. چرا که هیپ هاپ در ابتدا با جمع شدن هنرمندان این عناصر هنری کنار همدیگه شروع شده. این باعث شده که از نظر تکنیکی هم روی همدیگه تاثیر داشته باشن. اتفاقا چندی پیش با "تنها" یکی از بزرگان گرافیتی ایران صحبت می کردم و درباره تشابهات تکنیکی گرافیتی و رپ با هم صحبت می کردیم و ایشون به "استایل" در گرافیتی اشاره کرد که معادلش در موسیقی رپ هم وجود داره. البته این مسائل یه مقداری تخصصی میشه که من دیگه بازش نمی کنم اما در مجموع فکر می کنم با تاثیرگذاری بیشتر این عناصر هنری روی همدیگه، هیپ هاپ ایران منسجم تر و پخته تر خواهد شد.
نصیر مشکوری: تمام صحبت هائی که تا اینجا گفتی بیانگر دیدگاه و تعریف جنبش فرهنگی هست که با عرف جامعه سنتی مذهبی ایران همخوان نیست، چرا که حاوی یک جهانبینی مدرن و شهریه.
حالا این خرد فرهنگ مدرن شهری؛ هیپ هاپ، که تمام شاخه هاش عناصر هنرشهری مدرن هستند چطور در جامعه ای که اینگونه به سنت ها و باورهای کهنه اش چسبیده و سرجاش ایستاده و حتی حاضر نیست یک قدم جلوتر بره؛ می خواد ادامه بقا داشته باشه؟
بهرام: این دقیقا مشکل حال حاضر ایرانه. یعنی یک شکاف بزرگ بین نسل جدید و قدیم. اما به نظر من این مشکل برای نسل سنتی و قاب شده ایرانه نه برای نسل یاغی و گستاخ ما. جامعه پویای ایران، نسل جوانش هستن. آینده ایران به دست ما رقم خواهد خورد چرا که این ما هستیم که داریم حرکت می کنیم و سر جامون هم اصلا نچسبیدیم. کسایی که سرجاشون چسبیدن باید نگران باشن. هیپ هاپ ایران مانعی سر راهش نمی بینه. الآن ما در مرحله نو آوری در هیپ هاپ هستیم. یعنی این جنبش شکل گرفته و پیشگامانش به فکر ساختن فضاهای هنری جدید هستن.
هر چند برای بعضی ها تلخه ولی باید بگم که هیچ قدرتی نمی تونه جلوی جریان هیپ هاپ ایران رو بگیره. کی می تونه این جریان رو کنترل کنه؟ یه موقعی بود که این جریان در ایران نوپا بود و تازه داشت شکل می گرفت. اون موقع شاید می شد یه جهتی بهش داد. اما الآن دیگه خیلی دیر شده. شما حتما می دونین که موضعی که بر ضد ما گرفته شده، قبلا در مقابل موسیقی راک هم گرفته شده. ولی این هنرمندها هنوز زنده هستند و دارن کارشون رو می کنن.
علاوه بر این ما از نظر فرهنگی هم با این جنبش مشکلی نخواهیم داشت. مدت هاست که بعضی ها به این مسئله اعتقاد دارن که این جریان از نظر فرهنگی با جامعه ایران سنخیتی نداره چون یک مقوله وارداتی محسوب میشه و اونها فکر میکنن که ما فقط از هیپ هاپ آمریکایی تقلید کورکورانه می کنیم. ولی الآن هیپ هاپ در کل دنیا هست. در اروپا فرانسه و آلمان مهد هیپ هاپ هستن. لهستان، دانمارک، سوئد و ...
در آسیا اعراب ، ترکیه، روسیه و ... و در شرق دور کره و ژاپن. چرا ایران نداشته باشه؟
این مسئله نشون میده که هیپ هاپ خودش رو با شرایط فرهنگی جامعه می سازه هر چند که ایده ش وارداتی باشه. همون اتفاقی که در طول این ده سال در ایران افتاد.
بنابراین بقا یا از بین رفتن این جنبش فقط در دستان خود ماست نه کس دیگه. ما باید نسبت به گذشته بسیار سنجیده تر عمل کنیم. توصیه من این هست که بیشتر به اندیشه این جنبش اهمیت بدیم چون همونطور که گفتم اندیشه ماست که ما رو پایدار نگه می داره و نگاه کردن به این جریان صرفا به صورت یک مُد، مسلما به هیپ هاپ ایران ضربه میزنه.
نصیر مشکوری: حالا می خوام به مقولۀ هنر زیرزمینیبپردازیم. موضوعی که خیلی دستمالی شده و هر کسی که مجوز نداره و یا بهش مجوز ندادند و یا فکر می کنه توجه بیشتری رو می تونه جلب کنه، خودش و موسیقیش رو زیرزمینی خطاب کرده.
سوال اینجاست؛ چگونه می توان یک حرکت و یا موسیقی بواقع زیرزمینی رو از میان این همه آواهای متنوع با هر گرایشی تشخیص داد؟
بهرام: مجاز یا غیر مجاز بودن یک اثر هنری معیار صحیحی برای مرزبندی ما نیست. زیرزمینی درواقع یک گرایش هنریه که با صفاتی مشخص میشه. هنرزیرزمینی انقلابی، خودجوش و غیرمتعارفه. هنرزیرزمینی هنجارشکنه. هنرزیرزمینی از کلیشه ها و تابوها دوره و هنرمند زیرزمینی چیزی بیش از عرف جامعه داره که بهشون ارائه کنه و به همین دلیل هست که زیرزمینی ها باعث تزریق جریانهای هنری یا فرهنگی نو در جامعه میشن و قالب های هنری جدیدی رو خلق می کنن. نکته دیگه راجع به زیرزمینی ها، ریسک پذیر بودنشون هست. چون بیش از اینکه به مقبولیت عمومی فکر کنن به خلاقیت فکر می کنن. بنابراین هنرمند زیرزمینی میگه "هنر برای هنره".
اینها صفاتی هستن که در یک اثر زیرزمینی میشه بهشون رسید و در نتیجه هنرمندی که غیرمتعارف کار می کنه و با عرف جامعه کاری نداره، نمیشه ازش استفاده تجاری کرد. بنابراین میشه هنرمند مستقل یا زیرزمینی.
اما در مقابل همیشه هنرمندانی هستن که به "هنر برای مردم" اعتقاد دارن. یعنی "مردمی بودن" براشون ارزشه و هدفشون برآورده کردن انتظارات مردمه. پس نه دنبال انقلاب هنری هستن، نه غیر متعارف کار می کنن. چرا که میخوان قشر بیشتری از جامعه رو پوشش بدن. بنابراین از هر جریانی که در جامعه مورد توجه قرار بگیره استفاده می کنن و در واقع در جهت عرف جامعه حرکت می کنن. انگیزه هاشون هم می تونه متفاوت باشه.
مسلما هر دوی این گرایشات برای جامعه ما نیاز هستن. درواقع این دو گرایش فکری در کنار هم معنا پیدا می کنن و کشمکش ها و تعاملات این دو باعث رشد فرهنگی و هنری جامعه میشه. اجازه بدین مثالی بزنم که مفهوم زیرزمینی بودن رو بهتر درک کنیم.
برای مثال همین موسیقی رپ فارسی در ابتدای امر یک حرکت زیرزمینی به شمار میاد. حدودا سال 79، 80 ایده این موسیقی از خارج از ایران به بچه های هم سن و سال من وارد شد و اونها شروع کردن به کار کردن. در اوایل همه این موسیقی رو مسخره می کردن. مثلا می گفتن شما دارین روزنامه می خونین. دارین حرف می زنین. این موسیقی نیست و از این قبیل. چون که این یه جریان کاملا جدید بود و فرهنگ و فضای هنری جدیدی رو معرفی می کرد. درسته که هنرمندانی مثل حسن شماعی زاده و یا سندی و ... کارهایی کرده بودن ولی چون اندیشه زیرزمینی نداشتن نتونستن فرهنگ متفاوتی رو با کارشون معرفی کنن. بنابراین رپ فارسی از سال 80، در یک بازه زمانی چهار ساله متولد شد و مخاطب خاص خودش رو پیدا کرد و کم کم رشد کرد و به جایی رسید که الآن می بینین. شد موسیقی نسل ما و در حدود سال 84 تا 87 به طرز شگفت انگیزی همه گیر شد. هنرمندانش بت شدن و دقیقا از همون زمان بود که جریانات مُدگرا بهش اضافه شدن. چون خیلی مورد توجه قرار می گرفت. بعد از سال 88 تا 90 ما شاهد یک رکود نسبی هستیم. چرا که حرکات زیرزمینی به حداقل رسید و همون حرفهای قبلی با همون شکل و قالب همیشگی تکرار می شدن. تا اینکه با شروع دهه نود دوباره نوآوری ها آغاز شده و نسل جدید این موسیقی هم وارد کار شدن.
نصیر مشکوری: توضیحاتت بسیار جامع و آموزنده هستند، متشکرم.
خُب حالا من می خوام به پدیدۀ اعتراض در موسیقی هیپ هاپ بپردازیم و نظر تو رو بپرسم. مفهوم اعتراض برداشت های مختلفی رو داره. اغلب با اعتراض سیاسی قاطی می کنند. البته اعتراض سیاسی بخش و جریانی از اون می تونه باشه اما تعریف کامل اون نیست. در 26 ماه می سال 2011 میلادی در مقاله ای که در صفحۀ رسمی خودت در فیس بووک به نام "اعتراض هیپ هاپ" منتشر کردی و به نکات جالبی اشاره کرده بودی.
خیلی دلم می خواد بطور خلاصه کل دیدگاهت رو نسبت به اعتراض در موسیقی و فرهنگ هیپ هاپ برای ما توضیح بدی.
بهرام: ببینید اعتراض مفهوم خیلی وسیعی داره و من موافق نیستم که بگیم اعتراض سیاسی. اعتراض واقعی در فرهنگ هیپ هاپ ایران، بیان تعارض هاست. همونطورکه در بالا هم اشاره کردم هیپ هاپ ایران داره تعارضات نسل خودش رو با فرهنگ عرف جامعه بیان می کنه و دنبال تغییره در جامعه ای که خیلی راکد شده. این اعتراض واقعی هیپ هاپه. هدف من از نوشتن اون مقاله هم همین بود که اعتراض رو فقط در معنای سطحی کلمه نبینیم. چون فقط در کلام نیست. در رقص هم هست. در نقاشی هم هست. در تمام گرایشات هنری هست و به شکل های متفاوت. بنابراین این اصلا درست نیست که ما در هر موسیقی ای فقط دنبال کنایات سیاسی بی پرده باشیم که با استناد به اون بگیم موسیقی معترضی رو داریم می شنویم. اینکه شما در یک جامعه مثل ایران، که برای زندگی شخصی آدمها هم استاندارد تعیین کرده، شعری بنویسی که تفاوت فرهنگ زندگی خودت رو با عرف نشون میده، این اوج اعتراضه. اینکه تفاوت تفکرت رو با
نظرات شما عزیزان:
:: موضوعات مرتبط: مجله خبری
:: برچسب‌ها: برای دیدن مصاحبه مورد نظر خود به ادامه مطلب بروید
